Yazının altında acelesi olanlar için özet bilgi mevcut, ama biz yine de hepsini okumanızı öneriyoruz :)
Dünya'nın Manyetik Alanı Nasıl Oluştu?
Öncelikle Dünya’nın iç katmanları olan manto (ateş küre) ve
çekirdekten bahsedelim. Manto, eriyik halde bulunan, kayaçlardan oluşan çok yoğun bir katmandır. Bu kattan daha aşağıda ise çekirdek
bulunur. Çekirdek yapısı, dış ve iç çekirdek olmak üzere ikiye ayrılır. İç
çekirdek, yer çekiminin en güçlü olduğu ve en ağır elementlerin bulunduğu
katmandır. Dış çekirdek de iç çekirdekle aynı durumda sayılır. İç çekirdekten
tek farkı mantoya daha yakın olmasıdır.
Araştırmacılar, Dünya’nın manyetik alanının kaynağının
çekirdek olduğunu savunuyor. Bunu da iç çekirdek ile dış çekirdek arasındaki
sıcaklık farkından doğan konveksiyonel akımlara dayandırıyorlar. Konveksiyonel
akımlar sayesinde eriyik halde bulunan yüklü metal parçacıkları elektronlarıyla
birlikte hareket edecekleri için zamanla elektrik akımı oluştururlar. Oluşan
elektrik akımının etkisiyle de bir manyetik alan meydana gelir. Bilim insanları
bu olaya “jeodinamo etkisi” adını veriyorlar. En sade biçimde ele alırsak,
Dünya doğal bir elektromıknatıstır ve bu nedenle kendine has bir manyetik alana
sahiptir.
Dünya’nın Manyetik Kutupları Yer Değiştirir mi?
Bilim insanlarının kayaçları inceleyerek yaptıkları
araştırmalar sonucunda Dünya’nın manyetik alanının yaklaşık üç milyar yıl önce
oluştuğu tahmin ediliyor. Buna ek olarak, manyetik alan geçirgenliği yüksek
olan manyetize kayaçlardan ve lavların akış yönünden yola çıkarak da manyetik
kutupların zamanında çokça yer değiştirdiklerini saptamışlardır. Hesaplamalara
göre, bahsettiğimiz yer değiştirme olayı 300.000 yılda bir gerçekleşiyor.
Peki, Bu Nasıl Oluyor?
Dünya’nın zamanla soğumasından dolayı demir yoğunluklu iç ve dış çekirdek arasındaki element ve element karışımlarının da yapısı değişiyor ve zamanla değişen yapı daha farklı bir akım yaratacağından bu olay, manyetik alanı da etkiliyor. Manyetik alanın değişmesi sonucunda oluşan dengesizlik de kutupların yer değiştirmesine ve manyetik alanın zayıflamasına yani manyetik kutupların kaymasına sebep oluyor. Eğer bu kaymanın gerçekleştiği zaman diliminde yaşasaydınız bir sabah uyandığınızda pusulanızın kuzeyi gösteren tarafının artık güneyi gösterdiğini görürdünüz. Fakat bu kayma sürecinin çok uzun bir zaman diliminde gerçekleştiğini unutmayalım.
Dünya Manyetik Alanıyla Bizi Nasıl Korur?
Dünyanın manyetik alanının canlı yaşamı için en önemli
özelliği, Güneş’ten kopan plazma parçacıklarının Güneş rüzgarlarıyla taşınıp
Dünya’yı etkileyip radyasyon saçmasını engeller ve onları saptırır. Bu manyetik
alan, ayrıca diğer manyetik kuvvetlere karşı Dünya’yı korur ve Dünya ile uzay
arasında yalıtım sağlar. Ayrıca eğer Dünya’nın manyetik alanı olmasaydı
atmosfer yok olurdu ve canlı yaşamı da imkansız hale gelirdi.
Manyetik Kutup ve Coğrafi Kutup Farkı
Manyetik kuvvet de
yer çekimi gibi bizim göremediğimiz ama aslında hayatımız için büyük önem
taşıyan unsurlardandır. Kısaca manyetik
alan, manyetik alan çizgilerinden oluşur. Fakat bu çizgiler hayalidir ve gözle
görülemezler. Manyetik alan çizgileri, her mıknatısta N (kuzey) kutbundan çıkar
ve S (güney) kutbunda tekrar mıknatısa girer. Bu kural böyle kabul edilir ve matematiksel işlemlerde
kolaylık olması nedeniyle değiştirilmez.
Dünya’nın da bir mıknatıs olduğunu daha önce söylemiştik. Dünya’nın manyetik alanı da Dünya’nın Güney Coğrafik Kutbu’ndan çıkar ve Kuzey Coğrafik Kutbu’nda tekrar çekirdeğe döner. Dünya’nın Kuzey Manyetik Kutbu da bu durumda Güney Coğrafik Kutbu, Güney Manyetik Kutbu da Kuzey Coğrafik Kutbu’na denk gelmiş oluyor.
Dünya’nın da bir mıknatıs olduğunu daha önce söylemiştik. Dünya’nın manyetik alanı da Dünya’nın Güney Coğrafik Kutbu’ndan çıkar ve Kuzey Coğrafik Kutbu’nda tekrar çekirdeğe döner. Dünya’nın Kuzey Manyetik Kutbu da bu durumda Güney Coğrafik Kutbu, Güney Manyetik Kutbu da Kuzey Coğrafik Kutbu’na denk gelmiş oluyor.
Özet
Dünya, manyetik alanı sayesinde gezegendeki canlı hayatını
korur ve Dünya için büyük felaketlerin meydana gelmesini engeller. Bu manyetik
alan, Dünya’nın iç katmanlarındaki konveksiyonel akıntıların yüklü metalleri harekete
geçirmesiyle oluşan elektrik akımının bir sonucudur. Oluşan bu manyetik alan,
Dünya'yı koca bir elektromıknatıs haline getirmiştir. Bu elektromıknatısın kuzey
kutbu, Coğrafi Güney Kutup, güney kutbu ise Coğrafi Kuzey Kutuptur.
Tabii ki Dünya’nın içi hiçbir zaman durağan değildir.
Zamanla Dünya’nın çekirdeğinde gerçekleşen kimyasal reaksiyonlarla o
bahsettiğimiz yüklü metallerin yapısı değişir ve oluşacak elektrik akımı da
bundan etkilenir. Yönü ve şiddeti değişen elektrik akımı manyetik alanı
değiştireceğinden manyetik kutuplarda da buna bağlı olarak kayma gözlenir.
Yorum Bırakmayı Unutma Lütfen :)
Yorum Bırakmayı Unutma Lütfen :)
Yorumların bizim için değerli. Yazıyı okuduktan sonra yorum yaparak Bilim Ayısı'nın içerik kalitesine katkıda bulunabilirsin. Bu sayede biz de daha kaliteli içerikleri seninle daha hızlı paylaşabiliriz.
Sol üst köşedeki oka tıklayarak Anasayfa üzerindeki sosyal medya ikonlarından sosyal medyada bizi bulabilir ve ilgi çekici paylaşımlarımızı takip edebilirsin.
Bilim Ayısı başlığı altından e-posta ile abone olarak yayınladığımız yeni içeriklerden ücretsiz haberdar olabilirsin.
Aklına takılan ve senin için araştırıp yayınlamamızı istediğin ne varsa yoruma konusunu bırakabilir ya da anasayfadaki "İletişim" menüsünden bize ulaşabilirsin.
Yorumlar
Yorum Gönder