Neden Hapşırırız? Hapşırma Nasıl Gerçekleşir?

Yazının altında acelesi olanlar için özet bilgi mevcut, ama biz yine de hepsini okumanızı öneriyoruz :)

Soğuk aldığınız, bir şeye alerjiniz var veya birdenbire Güneş ışığına maruz kaldınız… Hapşırmak için ne de çok sebep var değil mi? Bugün Bilim Ayısı’nda konumuz, özellikle kış aylarında kapıyı çaldığında reddetme lüksümüz olmayan ve “hapşırma” diye adlandırdığımız küçük burun patlamaları… Hadi gelin, gün içinde bu sıkça karşılaştığımız olayın bilimsel sebeplerini ve nasıl meydana geldiğini öğrenelim!

Öncelikle Bunu Öğrenelim➨

Hapşırma Nedir?

Hapşırma –diğer adıyla aksırma- vücudun burnun içinde yer alan istenmeyen rahatsız edici maddeleri kovma veya burundan atma mekanizması olarak açıklanabilir. Birçok şey burnu rahatsız edebilir: Toz, soğuk hava, karabiber ve nane bu rahatsız edici maddelerden yalnızca birkaçıdır. Yani bir maddenin hapşırma yoluyla vücuttan uzaklaştırılması o maddenin çok zararlı olduğu anlamına gelmez, burnu rahatsız ediyorsa vücut onu bir şekilde uzaklaştırmaya çalışır.

Bazen soğuk aldığınızda ya da grip olduğunuzda hapşırırsınız. Mikroplar ve virüsler burnunuzda yer edinmeye başladığında kabarıklık veya kızarıklık gibi rahatsızlıklar boy gösterebilir. Hayvan kepeğine, evcil hayvan tüyüne ya da bitki polenine karşı oluşan alerjiler burnunuzda yine aynı etkileri yaratmaya sebep olabilir.

Hapşırma Nasıl Gerçekleşir?

Burnunuzun içi rahatsız edildiğinde sinirleriniz beyne mesaj gönderir. Beyin de vücuttan istenmeyen maddelerin atılması için vücudun her yerine mesaj göndererek başarılı bir şekilde hapşırma olayını meydana getirir.

Hapşırma Esnasında…

Vücut bunu otomatik olarak yapsa da aslında hapşırma, vücudun farklı parçalarının karmaşık bir koordinasyonunu kapsar. Karın kasları, göğüs kasları, diyafram (akciğerlerin alt kısmındaki solunum kası), ses telleri ve hatta göz kapakları sorunsuz bir hapşırma gerçekleştirmek için beraber çalışmak zorundalar.

Peki ya göz kapaklarınız? Evet! Hapşırırken göz kapaklarınızın hep kapalı kaldığını daha önceden fark etmiş miydiniz? Peki bunun iyi bir şey olduğunu biliyor musunuz? Belki de zaten göz kapaklarınızı bu durumda kontrol edebilseniz bile hapşırma esnasında ağzınızdan ve burnunuzdan uçan şeyleri görmek istemezdiniz.

“Uçan şeyler” derken gayet ciddiyiz, çünkü hapşırma bu rahatsız edici tanecikleri burnunuzdan saatte 160 km hızla dışarı fırlatır. Bilim insanlarının tahminlerine göre bir hapşırma yaklaşık 100000 mikrobu dışarı gönderebilir.

Virüs ve Mikropları Kolayca Yayabilir

Yani anne babalarınız ya da öğretmenleriniz size hapşırırken yanınızda bir peçete bulundurmanızı ya da avcunuzun içine hapşırmanızı öğütlerken bunların farkında olarak konuşuyorlar ve hiç de haksız sayılmazlar. Hapşırma aynı zamanda grip virüsleri ve soğuk algınlığı mikroplarının etrafa çok hızlı yayılmasına sebep olan bir şeydir.

Fotik (Işığa Bağlı) Hapşırma Refleksi Nedir?

Hiç Güneş ışığına çıkar çıkmaz hapşıran –bazen arka arkaya- birilerini gördünüz mü? Böyle bir durumda illa birinin Güneş ışığına alerjisinin olması ya da burnunun rahatsız olması şart değildir. Çünkü bu kişiler “fotik hapşırma refleksine” sahip kişiler olabilir.

Fotik “ışığa bağlı” anlamına gelir ve fotik hapşırma refleksi olan bir kişi parlak herhangi bir ışık ortamına maruz kaldığında hapşırmaya başlar. Bu durum genetik bir özelliktir, yani bu durumun anne-babadan kalıtım yoluyla alınır.

Kimse tam olarak fotik hapşırmanın neden meydana geldiğini bilmiyor, ama bazı araştırmacılara göre insan nüfusunun %18-30 arasındaki bir oranı bu durumdan etkileniyor.

Hapşırma İle İlgili Şehir Efsaneleri

Hapşırdıktan sonra muhtemelen birilerinin “Çok yaşa!, Sağlıklı yaşa!” veya “God bless you!” (İngilizlerin, biri hapşırdığında söylediği söz) gibi bazı ifadeler söylediğini duymuşsunuzdur. Bilim insanları bu sözlerin, hapşırmanın kötü ruhlarla ilgisinin olduğu düşünülen ve çok eskiye dayanan batıl inançlara karşılık olarak geliştiğini düşünüyor.

Ayrıca hapşırma esnasında kalbin kısa bir süre için durduğuyla ilgili bir batıl inanç daha vardır, fakat bu tamamen yanlış bir bilgidir!

Özet:

Hapşırma, burna giren herhangi bir rahatsız edici maddeyi, vücuttan burun ve ağız yoluyla dışarı atma olayıdır. Bu esnada karın kasları da çalışır.

Hapşırma esnasında şiddetli bir basınç oluşur ve bu rahatsız edici maddeler yaklaşık 160 km hızla burun ve ağız yoluyla dışarı atılır.

Hapşırma esnasında göz kapakları kontrol edilemez, her zaman kapalı kalır.

Fotik hapşırma, ışıktan kaynaklanan bir hapşırma türüdür. Bilimsel sebepleri hala net olarak ortaya koyulamıyor; fakat insanların yaklaşık %30'u fotik hapşırma yaşıyor.

Hapşırdıktan sonra halk arasında söylenen "Çok Yaşa!" deyimi, eskiye dayanan bazı batıl inançlardan kaynaklanmaktadır.

Hapşırırken asla kalbimiz durmaz; fakat günümüzde insanların çoğu bunu yanlış bilmektedir.

Kaynak:

https://wonderopolis.org/wonder/why-do-you-sneeze

"Esnerken Neden Gözden Yaş Gelir?" başlıklı yazıyı okumak için buraya tıklayın.

Yorum Bırakmayı Unutma Lütfen :)

Yorumların bizim için değerli. Yazıyı okuduktan sonra yorum yaparak Bilim Ayısı'nın içerik kalitesine katkıda bulunabilirsin. Bu sayede biz de daha kaliteli içerikleri seninle daha hızlı paylaşabiliriz.

Sol üst köşedeki oka tıklayarak Anasayfa üzerindeki sosyal medya ikonlarından sosyal medyada bizi bulabilir ve ilgi çekici paylaşımlarımızı takip edebilirsin.

E-posta ile abone olarak yayınladığımız yeni içeriklerden ücretsiz haberdar olabilirsin.

Aklına takılan ve senin için araştırıp yayınlamamızı istediğin ne varsa yoruma konusunu bırakabilir ya da anasayfadaki "İletişim" menüsünden bize ulaşabilirsin.