Gök Gürültüsü Nasıl Oluşur? Böyle Havalarda Nelere Dikkat Etmeliyiz?

Yazının altında acelesi olanlar için özet bilgi mevcut, ama biz yine de hepsini okumanızı öneriyoruz :)

Fırtınalı bir havada gökyüzüne baktığınızda, ilk bakışta gördüğünüz şey yalnızca kara bulutlar olabilir; fakat aslında gözünüzün göremediği muazzam bir doğa olayı olmak üzeredir. Bugün, çocukların hatta bazı yetişkinlerin bile uykusunu kaçıran bir doğa olayının bilimsel açıklamasını anlatıyoruz. Bilim Ayısı’nda bugünkü konumuz “Gök Gürültüsü Nasıl Oluşur? Gök Gürültülü ve Fırtınalı Havalarda Yapılması Gerekenler Nelerdir?" Hadi başlayalım…

Öncelikle Bunları Öğrenelim ➨

Yıldırım veya Şimşek Nasıl Oluşur?

Fırtına bulutunun içindeki hava çok soğuktur, çünkü yükseğe çıkıldıkça hava sıcaklığı yüksek oranda düşmeye başlar. Bu da bulutlardaki nemin donmasına sebep olur. Donan küçük buz taneleri sağa sola savrulurken birbirlerine çarpmaya başlarlar ve böylece elektrik yükü oluşmaya başlar.

Bu olağanüstü olay aslında statik elektriğe de benzer. Küçük buz taneleri birbirlerine çarptıklarında “proton” denilen pozitif yükler üstte toplanırken “elektron” denilen negatif yükler de alt tarafta toplanmaya başlar.

Havanın durgun olduğu zamanlarda gökyüzü genellikle nötrdür, yani protonlar ve elektronlar eşit şekilde dağılmıştır. İşte bu pozitif ve negatif yükler fırtınalı havalarda ayrışmaya başlayınca ortalık biraz kızışmaya başlıyor, deyim yerindeyse kıyametler kopabiliyor.

Şimşek, negatif ve pozitif yüklü bulutların aralarındaki çekim sonucu oluşan elektrik boşalmalarıdır. İnce ve zik zak giden bir ışık çizgisi şeklindedir.

Yıldırım ise zıt kutupların birbirini çekmesiyle meydana gelen bir olaydır. Bulutlardaki negatif yükler Dünya yüzeyinin pozitif yüklerine doğru çekilir. Yükler yeterince arttığında elektrik negatif yüklü bulutlardan Dünya’nın pozitif yüklü yüzeyine doğru düşer ve yıldırım meydana gelir. İşte sesini duyunca korktuğumuz, yakınlara düştüğünde yürekleri hoplatan yıldırım düşmesi olayı bilimsel açıdan bu şekilde açıklanabilir.

Gök Gürültüsü Nasıl Meydana Gelir?

Kısa bir süre için yıldırımın içindeki hava Güneş’in yüzeyinin sıcaklığından 5 kat daha yüksek bir sıcaklığa çıkabilir. Yani bir yıldırım yaklaşık 28000 derece sıcaklığa kadar çıkabilir. O andaki bu yüksek sıcaklık patlamaya sebep olan bir genleşmeye sebep olur ve olağanüstü bir ses açığa çıkar. Gök gürültüsü dediğimiz olay işte böyle meydana gelir.

Peki bazı anlar gök gürültüsünün sesi neden bu yıldırım veya şimşek olayları meydana geldikten çok daha sonra kulağımıza geliyor? Cevabı aslında çok basit… Çünkü yıldırım ışık hızında hareket eder, bu da saniyede 300000 km hıza ulaşabilmek demek… Ses ışığa kıyasla çok daha yavaştır ve hızı 5 saniyede yaklaşık 1,6 km’dir. Bu yüzden yıldırım düşmesi ve şimşek çakması olaylarını gördükten ancak belli bir süre sesini, yani gök gürültüsünü duyarız.

Peki bu olayların ne kadar uzaklıkta gerçekleştiğini çok basit bir işlemle hesaplayabiliyoruz desek ne dersiniz? Bunun için ihtiyacınız olan tek şey basit bir matematik denklemi kurmak. Öncelikle, gökyüzünde yıldırım ya da şimşek çarpması gördüğünüz andan gök gürültüsünü duyana kadar geçen saniyeleri saymaya başlayın. Bu sayıyı 5’e böldüğünüzde ise bu hava olayının ne kadar uzakta gerçekleştiğini bulabilirsiniz.

Yıldırım ve gök gürültüsü doğanın en muhteşem olaylarından ikisidir. Onlar her ne kadar büyüleyici ve güzel olsalar da fırtına çok yıkıcı sonuçlara sebep olabiliyor. Öyle tehlikeli havalarda manzarayı daha net görebilmek için dışarı çıkanlar olsa da bu keyfi çıkarmanın en güvenli yolu dört duvar arasında beklemektir.

Gök Gürültülü Havalarda Dikkatli Olalım!

Gök gürültülü bir fırtına anında sadece yer değil, aynı zamanda yerin üstündeki her şey pozitif yüklenir. Bu yüzden ormanda bir ağaç, şehirde bir bina veya boş bir alandaki en uzun nesne yıldırım çarpması için tetikleyici unsurlardır.

Eğer bir fırtına anında sığınabileceğiniz kapalı bir mekan yoksa yapmayı unutmamanız gereken birkaç şey:

Hiçbir zaman bir alandaki en uzun ağacın ya da başka bir nesnenin altında veya yanında durmayın. Buna elektrik ve bayrak direkleri de dahildir.

Metal nesnelerden uzak durun.

Açık bir arazinin içinde tek başına duran ağaç gibi yalnız nesnelerin yanında durmayın veya oralara sığınmayın.

Su havuzlarından veya açık arazilerden tümüyle uzak durun.

Ayrıca dışarıda gök gürültülü fırtına varken evinizin içinde kablolu sabit telefon bağlantılarını kullanmamaya dikkat edin. Eğer birini aramanız gerekiyorsa kablosuz telefon ya da cep telefonunu tercih edin. Fırtına boyunca bilgisayar, elektrikli soba vb. elektriğe bağlı şeyler kullanmayın.

Duşa girmeyin ve su borularını fırtına geçinceye kadar kullanmayın. Yıldırımın telefon - elektrik hatlarından ve su tesisatından geçebileceğini unutmayın.

Bu tavsiyelere uyduğunuz takdirde gök gürültülü fırtına sizin için korkutucu ve tehlikeli bir doğa olayı olmaktan çıkacak ve siz de evinizde çayınızı yudumlayarak o anların tadını çıkarabileceksiniz.

Özet:

Gök gürültüsü, bulutlar arasında negatif ve pozitif kutupların birbirini itmesi ve çekmesinden dolayı oluşan yıldırım ve şimşeğin sesidir. Bu olay bulutlar arasında oluşuyorsa şimşek çakması, bulutlarla yeryüzü arasında oluşuyorsa yıldırım düşmesi olarak meydana gelir.

Şimşek ve yıldırımın anlık ısısı Güneş’in yüzey ısısından kat kat fazladır.

Yıldırım ve şimşeğin ne kadar uzakta meydana geldiğini öğrenmek için, göründükleri an ile seslerini duyduğumuz an arasında geçen saniyeleri 5’e bölmeliyiz.

Bu tür havalarda yıldırım çarpmasına uğramamak için evlerimizdeki sabit hatları kullanmaktan vazgeçmeli, açık arazilerde dolaşmamalı ve uzun ya da metal şeylerden uzak durmalıyız.

"Elektrik Çarpmasından Korunma ve İlk Yardım Nasıl Olmalıdır?" başlıklı yazımızı okumak için buraya tıklayın.

Kaynak:
https://wonderopolis.org/wonder/why-does-it-thunder-2

Yorum Bırakmayı Unutma Lütfen :)

Yorumların bizim için değerli. Yazıyı okuduktan sonra yorum yaparak Bilim Ayısı'nın içerik kalitesine katkıda bulunabilirsin. Bu sayede biz de daha kaliteli içerikleri seninle daha hızlı paylaşabiliriz.

Sol üst köşedeki oka tıklayarak Anasayfa üzerindeki sosyal medya ikonlarından sosyal medyada bizi bulabilir ve ilgi çekici paylaşımlarımızı takip edebilirsin.

E-posta ile abone olarak yayınladığımız yeni içeriklerden ücretsiz haberdar olabilirsin.

Aklına takılan ve senin için araştırıp yayınlamamızı istediğin ne varsa yoruma konusunu bırakabilir ya da anasayfadaki "İletişim" menüsünden bize ulaşabilirsin.